Texelse Boet
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een Texelse boet is een traditionele kleine schuur op het Nederlandse Waddeneiland Texel, herkenbaar aan zijn asymmetrische zadeldak, oorspronkelijk gebruikt voor de opslag van hooi en voer voor schapen.
Omschrijving
De Texelse boet, ook wel schapenboet genoemd, is een karakteristiek bouwwerk op Texel en in het noorden van Noord-Holland. De schuren dienden voornamelijk als opslagruimte voor hooi, ander schapenvoer en materialen op landerijen die ver van de boerderij lagen. Hoewel schapen er niet permanent in verbleven vanwege de geringe grootte, boden de boeten wel beschutting bij slecht weer en konden drachtige schapen er lammeren. De bouwstijl kenmerkt zich door een asymmetrisch dak: drie zijden hebben schuine dakvlakken met lage gemetselde muren, terwijl de vierde zijde een rechte, hoge houten gevel heeft. Deze rechte gevel is traditioneel georiënteerd naar het oosten of noordoosten, weg van de overheersende zuidwestenwind op Texel, om beschutting te bieden en het inbrengen van hooi te vergemakkelijken. Veel van deze historische boeten zijn behouden gebleven en gerestaureerd, waarbij sommige zijn omgebouwd voor recreatief gebruik.
Kenmerken en constructie
De Texelse boet onderscheidt zich door haar asymmetrische bouw met een half schilddak dat lijkt op een halve stolpboerderij. De constructieve kern bestaat uit een vierkantgebint. Rond drie zijden hiervan bevinden zich zijbeuken met schuine dakvlakken. De vierde zijde wordt gevormd door een rechte topgevel, meestal opgetrokken uit planken, die direct tegen het vierkantgebint is geplaatst. De lage muren zijn doorgaans van baksteen. Het dak is vaak bedekt met riet of dakpannen. De rechte gevel, met daarin de toegangsdeur, is strategisch geplaatst aan de luwe oost- of noordoostzijde om bescherming te bieden tegen de heersende zuidwestenwind en het lossen van hooiwagens te vergemakkelijken.
Historie en behoud
De eerste schapenboeten op Texel dateren uit het einde van de 17e en begin 18e eeuw, volgend op de afschaffing van het 'overal-weiden' van schapen. Ze werden gebouwd op gronden die verder van de boerderijen lagen. In de 20e eeuw leidde grootschalige ruilverkaveling tot het verdwijnen van veel boeten, zowel op Texel als op het vasteland van Noord-Holland. Op Texel heeft de gemeente echter beleid gevoerd om de overgebleven, karakteristieke schuren te behouden en te restaureren. Een aanzienlijk aantal Texelse boeten heeft de status van Rijksmonument. Tegenwoordig hebben veel boeten hun oorspronkelijke agrarische functie verloren en worden ze soms anders benut, bijvoorbeeld voor recreatieve doeleinden.
Vergelijkbare termen
Boet
Gebruikte bronnen: